Zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne odraz monitoring środowiska

Okres realizacji: 2016-2023 r.

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe
przy wsparciu Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych jako jednostki realizującej projekt (JRP)

Cel projektu: wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w nizinnych ekosystemach leśnych.

Cele uzupełniające:
•    odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;
•    ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych.

Podejmowane działania były ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.

W ramach projektu realizowane zostały inwestycje związane z:
•    budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania zbiorników małej retencji, wraz z niezbędną infrastrukturą umożliwiającą czerpanie wody do celów przeciwpożarowych przez jednostki PSP;
•    budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania małych urządzeń piętrzących w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych;
•    adaptacją istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych z zachowaniem drożności cieku dla ryb;
•    przeciwdziałaniem nadmiernej erozji wodnej – np. poprzez zabezpieczanie brzegów i stoków;
•    przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów).

O oddziaływaniu obiektów retencyjnych decyduje nie ich wielkość, ale liczba urządzeń w zlewni, co przekłada się na ich efektywność na dużą skalę. Budowane były w większości małe obiekty/budowle o prostej konstrukcji z zastosowaniem materiałów naturalnych. Ponieważ obiekty te spełniają głównie funkcje ekologiczne – z założenia są przyjazne dla środowiska. Wszystkie projektowane budowle zostały dostosowane do lokalnych warunków przyrodniczo-krajobrazowych, w tym w taki sposób, aby umożliwić swobodne przemieszczanie się organizmów wodnych.

Podręcznik wdrażania projektu nizinnego i górskiego

Zasięg realizacji projektu pn. "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych"

Mapa 1. Nadleśnictwa realizujące projekt

Kliknij, aby powiększyć:

Efekty

Za najistotniejszy, mierzalny efekt projektu uznano przede wszystkim retencjonowanie wody. Nie mniej ważny jest również wpływ małej retencji na ochronę przyrody: zbiorniki powstałe w ramach projektu nie tylko przyczyniają się do poprawy bilansu wodnego i uwilgotnienia siedlisk leśnych, lecz także stały się ważną ostoją wodnej fauny i flory, służą jako wodopoje dla leśnych zwierząt i pełnią funkcje biofiltrów.

Osiągnięte wskaźniki:

objętość retencjonowanej wody: 2 544 674,61 mln m³
pojemność obiektów małej retencji: 3 985 194,74 mln m³
liczba obiektów piętrzących wodę lub spowalniających jej odpływ: 1 349 szt.
Wartość projektu

Całkowity koszt realizacji projektu: 246 495 660,08 zł

Kwota wydatków kwalifikowalnych: 191 222 163 zł

Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 162 538 838,55 zł

Projekt:
Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu-mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych” Nadleśnictwo Człopa w 2021 zrealizowało inwestycję pn.

„Renowacja założeń małej retencji – Rynna Grodzisko”

Celem inwestycji było zatrzymanie wody w naturalnym zbiorniku (mokradale) przywracając mu dawną funkcję - poprawę możliwości retencjonowania wody, poprawę warunków bytowania dla świata flory i fauny tego terenu, polepszenie warunków hydrologicznych oraz utrzymanie i podniesienie walorów przyrodniczych terenu.

W ramach inwestycji powstały poniższe obiekty;
Obiekt nr 1 - Grobla o długości 76 m, z koroną na szerokość 3,0 m i nachyleniem skarp w stosunku 1:2. W grobli wykonano mnich stabilizujący poziom wody oraz przelew kamienny zabezpieczający przed niekontrolowanym podniesieniem poziomu wody. Ponadto z gruntu pozyskano z degradacji starych grobli wykonano drobne wysepki/wzniesienia.

Obiekt nr 2 - Grobla o długości 25 m, z koroną na szerokość 3,0 m i nachyleniem skarp w stosunku 1:2. W grobli wykonano mnich stabilizujący poziom wody oraz przelew kamienny zabezpieczający przed niekontrolowanym podniesieniem poziomu wody. 
Obiekt nr 2a obniżenie dna mokradła na pow. ok 0,25 ha (głęboczek)

Obiekt nr 3 - Grobla o długości 50 m, z koroną na szerokość 3,0 m i nachyleniem skarp w stosunku 1:2. W grobli wykonano mnich stabilizujący poziom wody oraz przelew kamienny zabezpieczający przed niekontrolowanym podniesieniem poziomu wody.

Obiekt nr 3a - lokalne umocnienie skarpy o długości 17,0 m. Umocnienie zostało wykonane z pali drewnianych tzw. punkt widokowy.

Obiekt nr 4 - Grobla o długości 30 m, z koroną na szerokość 3,0 m i nachyleniem skarp w stosunku 1:2. W grobli wykonano mnich stabilizujący poziom wody oraz przelew kamienny zabezpieczający przed niekontrolowanym podniesieniem poziomu wody. 

Obiekt nr 5 (w km 1+850 rowu zasilającego) - Grobla o długości 37,5 m, z koroną na szerokość 3,0 m i nachyleniem skarp w stosunku 1:2. W grobli wykonano mnich stabilizujący poziom wody oraz przelew kamienny zabezpieczający przed niekontrolowanym podniesieniem poziomu wody. 

Obiekt nr 6 (w km 1+550 rowu zasilającego) - Grobla o długości 100,0 m, z koroną na szerokość 4,0 m i nachyleniem skarp w stosunku 1:2. W koronie grobli dodatkowo wykonano bród kamienno-drewniany umożliwiający komunikację po koronie grobli oraz dodatkowo  zabezpieczający przed niekontrolowanym podniesieniem poziomu wody. 

Aktualne zdjęcia retencjonowanej wody na obszarze wykonanej inwestycji: